Zo zet het BovenIJ ziekenhuis zich in voor milieu en klimaat

De zorgsector voelt steeds meer urgentie om te voldoen aan de Parijse klimaatafspraken. De overstap op duurzame stadswarmte kan daar een waardevolle bijdrage aan leveren. Warmtebedrijf Vattenfall en het BovenIJ ziekenhuis in Amsterdam vertellen over hun ervaringen en duurzame ambities voor de toekomst.

In het klimaatakkoord van Parijs is onder meer afgesproken dat in 2050 ongeveer twee derde van het energieverbruik moet worden bespaard. Daarnaast moet de CO2-uitstoot naar nul. Mirjam Huisman, milieucoördinator bij het BovenIJ, zegt: “Als ziekenhuis willen we ons niet alleen inzetten voor goede zorg, maar ook voor het milieu. Daarom hebben we in 2018 samen met het ministerie van VWS en andere zorginstellingen de Green Deal Duurzame Zorg 2.0 ondertekend. Daarmee committeren we ons om 49 procent minder CO2-uitstoot in 2030 als doel te hebben. Een belangrijke stap hierin was onze aansluiting op een stadswarmtenet in 2019.”

Met stadswarmte kunnen ziekenhuizen in één klap veel duurzame meters maken, zegt Erwin Manssen, accountmanager bij Vattenfall Warmte. “We zijn inmiddels gewend aan het aansluiten van woningen op een warmtenet. Wanneer ziekenhuizen de gaskraan verwisselen voor de warmtekraan, kunnen ook die een grote bijdrage leveren aan de energietransitie.”

Betrouwbare warmte

Het warmtenet waar het BovenIJ ziekenhuis op aangesloten is, maakt gebruik van duurzame warmte van het afvalenergiebedrijf AEB. “De warmte die daar anders verloren zou gaan, gebruiken we nu voor het verwarmen van water. Het hete water dat door leidingen onder de grond stroomt, komt bij een overdrachtsstation terecht. Van daaruit gaat de warmte naar woningen en bedrijven in Amsterdam-Noord én dus het BovenIJ ziekenhuis,” legt Manssen uit.

“Met aansluiting op het stadswarmtenet verlaag je de gaskosten, ben je verzekerd van betrouwbare warmte en word je ook op technisch vlak ontzorgd. De installatie in het BovenIJ ziekenhuis wordt door Westpoort Warmte onderhouden. Mocht er een storing optreden dan zorgt Westpoort Warmte voor een oplossing”, aldus Manssen.

De betrouwbaarheid van warmtelevering is voor ziekenhuizen letterlijk van levensbelang. Hoeveel zekerheid biedt een warmtenet wat dat betreft? Manssen: “Het is een heel robuust systeem, je hebt bijna geen uitval. Tegelijkertijd hanteren ziekenhuizen nooit één systeem, om de zorg te allen tijde te kunnen waarborgen is er altijd sprake van dubbele voorzieningen.”

Duurzaam koelen met kanaalwarmte

Niet alleen voor warmte, ook voor koelen maakt het BovenIJ gebruik van een duurzaam alternatief. Huisman: “In plaats van koelmachines en een koeltoren, koelen we ons binnenklimaat met het water uit het Noord-Hollandsch kanaal, dat gewoon door de achtertuin van ons ziekenhuis stroomt. Via een warmtewisselaar wordt de koelte van het water gebruikt om het ziekenhuis te koelen. Daardoor besparen we CO2 en gebruiken we minder elektriciteit.”

Routekaart helpt vooruit te kijken

Het BovenIJ ziekenhuis heeft een routekaart gemaakt om nieuwe duurzame stappen te zetten. “Wij noemen het onze portefeuilleroutekaart, een stappenplan, die de duurzame route die we willen volgen tot 2030 en vervolgens tot 2050 beschrijft. Het is heel handig om op deze manier inzichtelijk te hebben welke maatregelen je als ziekenhuis gaat nemen. Je weet precies wat de CO2-reductie is die de verschillende stappen opleveren en wat het gaat kosten.” zegt Huisman.

Vooruitkijken en eigen initiatief nemen is daarbij heel belangrijk. “Als ziekenhuis wachten we niet tot de wetgever met een eisenpakket voor duurzaamheid komt, maar bekijken we zelf waarop we actie kunnen ondernemen,” legt Huisman uit. “Zo maken we dus gebruik van oppervlaktewater om te koelen en kijken we bijvoorbeeld ook naar duurzame vervangingen voor onze apparatuur. Bij vervanging van de vaatwasser in de keuken bijvoorbeeld, is gekozen voor een duurzame variant die minder water gebruikt, minder chemie zoals was- en glansmiddel en geen stoom.”

Duurzaamheid is niet iets wat je overkomt

Duurzaamheid is niet iets wat je overkomt, zegt Huisman. “We weten al jaren dat er iets moet gebeuren als we de aarde goed achter willen laten voor de komende generaties. Ik zou andere ziekenhuizen zeker aanraden om te onderzoeken of stadswarmte of andere initiatieven iets voor hen is. Het is niet alleen nodig, maar ook leuk om kansen voor verduurzaming te benutten. Vaak zijn medewerkers op de werkvloer zelf ook enthousiast en komen ze met goede ideeën. Zorg dat je hen erbij betrekt en begin gewoon.”

Ook Vattenfall blijft intussen nieuwe duurzame stappen zetten. Stadswarmte is immers nog niet vanzelfsprekend duurzaam. Manssen: “We blijven investeren in het toevoegen van duurzame bronnen als zonnethermie of geothermie. Zo willen we onze warmtenetten naar 2050 toe volledig CO2-neutraal maken. En onze ambitie bereiken om in één generatie fossielvrij te worden.”