Gratis CO2-uitstoot verdelen? Maar niet voor niets!

Het lijkt op Sinterklaas –sterker het is Sinterklaas. En het gaat hier niet om wat aardige surprises: “Atsma heeft voor de hele periode ruim 400 miljoen ton gratis CO2-uitstoot te verdelen. Die hoeveelheid vertegenwoordigt tegen de actuele prijs van 6,85 Euro per ton emissierecht een waarde van 2,7 miljard Euro.” Laconiek voegt de krant eraan toe: “Bedrijven kunnen nog bezwaar maken tegen de voorgestelde verdeling.” Dat wil dus zeggen: als ze vinden dat ze te weinig gratis emissierechten krijgen, dan kunnen ze bij de stas langs voor een nog wat royaler cadeau.

Luchtvaart

Even eerder had de krant al melding gemaakt van de ‘luchtvaartoorlog’ tussen enerzijds de VS en China, die broederlijk veel stampij maakten tegenover de EU, die vliegtuigmaatschappijen iets wil laten gaan betalen voor de broeikasemissies die ze veroorzaken. Omdat het feitelijk nogal absurd is, staan weinig mensen erbij stil. Maar vliegtuigen hebben al sinds hun ontstaan het recht om vrijelijk en volledig kosteloos hun uitlaatgassen de atmosfeer in te spuiten. Sterker nog: terwijl van elke pakweg 1,60 Euro die een liter benzine kost, meer dan 1 Euro naar de belasting gaat, hoeven vliegtuigen nul cent belasting te betalen op de kerosine die ze (in ruime hoeveelheden) verstoken. En om het nog bonter te maken: terwijl iedereen over elk product en elke dienst een leuk percentage BTW betaalt aan de fiscus, hoeven vliegtuigmaatschappijen nul procent BTW te rekenen op tickets. De achtergrond hiervan is de internationale afspraak hierover die in 1944, midden in de Tweede Wereldoorlog, in Chicago is gemaakt. De toen nog prille en uiterst bescheiden burgerluchtvaart moest gestimuleerd worden, vond men. Als volkeren elkaar beter zouden kunnen leren kennen, doordat de luchtvaart hen met elkaar in contact zou brengen, dan zou dat de wereldvrede kunnen bevorderen –dat was de gedachte.

Zwaargewichten

Sindsdien heeft de luchtvaart natuurlijk een enorme vlucht genomen, en daarmee ook de internationale contacten (al is het met de wereldvrede nog niet helemaal in orde), maar ook de gratis emissies. De luchtvaartsector is echter zo’n economisch zwaargewicht geworden, dat je niet zo gemakkelijk kunt tornen aan haar verworven rechten. En daarbij speelt natuurlijk ook dat luchtvaart per definitie internationaal is, en dat je dus eigenlijk ook een mondiale afspraak zou moeten maken om de ontstane situatie recht te trekken. Maar zo gemakkelijk als het destijds was om het recht op de (toen nog minieme) uitstoot gratis weg te geven, zo moeilijk is het nu om voor de (inmiddels gigantische) uitstoot kosten in rekening te brengen. En toch is dat wat er moet gebeuren –en wat natuurlijk ook gewoon logisch is. U betaalt toch ook voor het huisvuil dat u aan de straat mag zetten? Of voor de zuivering van het afvalwater, dat u via de riolering kwijt kunt? Of (via de accijns en de BTW) voor de uitstoot van uw auto? Maar zoals gezegd (de dreigende ‘luchtvaartoorlog’), dat gaat niet zonder slag of stoot. En dan gaat het nog slechts om het feit dat de luchtvaart voor 10% van haar uitstoot een bescheiden bedragje moet gaan betalen.

Verleiden

Even terug naar stas Atsma en zijn gratis CO2-uitstootrechten. Hoe paradoxaal dat ook lijkt, hij geeft met zijn Sinterklazerij keurig invulling aan de Europese afspraken die zijn gemaakt om de CO2-emissies terug te dringen. Europa wil in 2020 20% minder CO2 uitstoten en om de industrie (die net als de luchtvaart gewend was aan het recht op gratis luchtvervuiling) te verleiden om daarin mee te gaan, zijn er enkele jaren geleden afspraken gemaakt om de uitstoot geleidelijk te verminderen en er ook een prijskaartje aan te hangen. De tactiek was deze: we stellen een plafond aan de uitstoot en die totale hoeveelheid toegestane uitstoot verdelen we dan onder de grootste (en machtigste) vervuilers. Gratis –dan kunnen ze tegen het principe van het stellen van een maximum aan de uitstoot tenminste niet meer zoveel bezwaar maken. In de jaren daarna verlagen we dan geleidelijk het plafond aan uitstootrechten en gaan we bovendien die uitstootrechten een prijs geven: elk ton uitstoot kost X Euro. Hoeveel die ton uitstoot kost, wordt bepaald door de markt van vraag en aanbod: als een bedrijf meer vervuilt dan zijn hoeveelheid uitstootrechten, dan moet het uitstootrechten bijkopen –bijvoorbeeld bij een bedrijf dat heft geinvesteerd in schone technologie, en daardoor minder vervuilt. Dat is dan ‘en passant’ een mooie stimulans om zulke schone investeringen te doen.

Astronomisch

Nu is het lastige dat het uitstootplafond in het begin nogal erg ruim genomen was (minder verzet van de industrie!) en dat door de economische crisis de vraag naar emissierechten fors is afgenomen. Het recht op een ton vervuiling is daardoor een stuk goedkoper geworden: een jaar geleden kostte die ton nog ca 16 Euro, nu nog geen 7 Euro. Overigens was afgelopen jaren de communis opinio dat een ton CO2-emissie eigenlijk pakweg 50 Euro zou moeten kosten om echt een stimulans te vormen voor bedrijven om serieus schonere energievoorziening te gaan overwegen (en dan zou het cadeau van Atsma dus eigenlijk een waarde vertegenwoordigen van bijna 20 miljard Euro… En dan hebben we het nog niet over de maatschappelijke kosten van de uitstoot van een ton CO2, zoals die door Noorse wetenschappers enkele jaren geleden al werd uitgerekend: 180 Euro per ton. Want dan zou het cadeau van Atsma helemaal kolossaal geweest zijn: ruim 70 miljard Euro. Toch is dat astronomische bedrag wel degelijk de schade die de uitstoot volgens die wetenschappers toebrengt aan de samenleving (in de vorm van aantasting van gezondheid van mensen, lagere landbouwopbrengsten, noodzaak van dijkverzwaring en andere aanpassingen aan het veranderende klimaat etc etc).

Haalt de slak op tijd de finish?

Feitelijk is het uitdelen van die gratis emissierechten overigens een stap in de goede richting. Stapje. Want de industrie mag in de komende periode 35 miljoen ton minder verdelen dan daarvoor (zij het dat de kosten tgv. de huidige spotgoedkoopte van de emissierechten nu juist ook lager zijn…). Ook een goede stap is dat de EU, met haar nog ozo bescheiden belasting op CO2-uitstoot voor vliegtuigen, haar poot stijf houdt ondanks de dreigende woorden uit VS en China. De koers is juist (de uitstoot moet drastisch naar beneden), en de strategie is realistisch (want meer zit er gezien de krachtige anti-lobbies blijkbaar niet in). Maar ondertussen stellen wetenschappers wel steeds indringender de vraag of dit ‘realistische slakkentempo’’ wel voldoende is om op tijd de uitstoot te verminderen. Wie wil weten waarom, leze het boek ‘Zes graden’ van Mark Lynas -een wetenschappelijke, maar uitermate leesbaar geschreven rondleiding in de hel op aarde, die ontstaat als de gemiddelde temperatuur op aarde meer dan 2 graden Celsius gaat stijgen. Ter informatie: met het huidige beleid koersen we af op een toename met 4 graden Celsius. Gratis emissies zijn niet voor niets.