Gebrek aan ambitie haalt emissiehandels-systeem onderuit

De hoeksteen van ons klimaatbeleid zo wordt het Europese emissiehandelssysteem genoemd. Maar het staat op instorten. Geen wonder dat veel critici hun twijfels hebben bij een dergelijk emissiehandelssysteem. Vijf jaar geleden kostte CO2-uitstoot nog dertig euro per ton, nu betaal je voor diezelfde ton nog maar vier euro. Het debat in Brussel vraagt om drastisch ingrijpen om te voorkomen dat de CO2-markt helemaal in elkaar klapt. Maar ondertussen wordt het debat heropend of er niet betere instrumenten bestaan dan het emissiehandelssysteem. Dit debat gaat echter voorbij aan het feit dat elk instrument zal falen als de ambitie voor klimaatbeleid ontbreekt. Over dat ambitieniveau zou het echte debat dan ook moeten gaan.

De vervuiler betaalt niet
Het principe is eenvoudig, de vervuiler betaalt. Het emissiehandelssysteem (ETS) is een zogenaamd cap-and-trade systeem: bedrijven moeten voor hun CO2-uitstoot betalen (trade) en mogen elk jaar minder CO2 uitstoten (cap). Zo stimuleer je innovatie en klimaatvriendelijke technieken. Blijf je als bedrijf vasthouden aan de oude vervuilende manier van produceren dan ben je een dief van je eigen portemonnee. Tenzij het prijskaartje voor CO2-uitstoot veel te laag is natuurlijk. Op dat punt zijn we nu beland: CO2 mag je uitstoten voor een habbekrats. Zelfs een bedrijf als Shell zegt nu dat de CO2-prijs omhoog moet om de overschakeling op klimaatvriendelijke productietechnieken rendabel te houden (overigens is die technologie in de ogen van Shell wel afvang en opslag van CO2, CCS dus). Als we nu niets doen om het emissiehandelssysteem erbovenop te helpen, blijft de komende tien jaar de CO2-prijs zo laag dat geen enkele investering in innovatie zal renderen. De lage CO2-prijs stimuleert amper de bouw van windmolens en efficiënte gascentrales. In tegendeel, het aandeel vervuilende kolen in onze energiemix neemt de laatste tijd juist toe.

Het emissiehandelssysteem faalt omdat onder druk van de industrielobby in het verleden teveel CO2-rechten gratis zijn weggegeven, veel meer dan nodig. Het gevolg is dat er een overschot aan CO2-rechten is. Net als op iedere andere markt geldt: bij schaarste stijgt de prijs; bij een te hoog aanbod daalt de prijs.

Het emissiehandelssysteem dan maar bij het grofvuil zetten? Zodat politici zich kunnen richten op ander beleid om klimaatverandering aan te pakken, zoals invoering van een CO2-taks (link.)? Volgens voorstanders is een CO2-belasting eenvoudiger, omdat de CO2-prijs vaststaat. In de praktijk is het echter niet zo simpel om een Europese CO2-taks in te voeren. In Europa heeft elke lidstaat een veto op belastingbeleid. Dat verklaart bijvoorbeeld waarom de herziening van de minimumtarieven voor energiebelasting al jaren niet van de grond komt. De grootverbruikers van energie worden in uitzonderingsclausules vrijgesteld van het betalen van belasting. En de minimumtarieven zijn laag, omdat het land met de minste ambitie aan het stuur zit. In de praktijk zal een CO2-belasting dus uiterst moeilijk van de grond komen, waarschijnlijk met nog meer uitzonderingen dan die we nu kennen bij het emissiehandelssysteem. Hoe ga je anders de 27 veto’s omzeilen om tot een Europees CO2-belastingsniveau komen? Bij aanpassingen van het emissiehandelssysteem heeft een land als Polen geen veto-recht en kan er in ieder geval iets gebeuren, hoe klein ook.

Ambitie
Gebrek aan ambitie is de achilleshiel van elk klimaatinstrument. Zolang de wil ontbreekt om onze CO2-uitstoot significant te verminderen, faalt elk klimaatbeleid. De succesvolle lobby van de industrie voor een laag CO2-prijskaartje, duikt ook bij andere instrumenten op. En een lage CO2-belasting zet net zo min zoden aan de dijk als een lage CO2-prijs. We moeten dus een ambitieus en geloofwaardig klimaatbeleid voeren en laten zien dat het menens is met het verminderen van de CO2-uitstoot. Dat dat werkt bleek vorige week toen het Europarlement een niet-wetgevend voorstel over emissiehandel aannam, de CO2-prijs schoot meteen twintig procent omhoog.

Het emissiehandelssysteem, de hoeksteen van ons klimaatbeleid, kan nog gered worden. Die kans hebben we op dinsdag 16 april. Dan stemt het Europees Parlement over het uitstel van de veiling van 900 miljoen CO2-rechten, om zo weer wat schaarste te creëren op de CO2-markt. Met dit voorstel kopen we tijd. De prijs voor CO2 zal weer aantrekken, maar uit de problemen zijn we dan nog niet. De weeffouten in het systeem en het lage ambitieniveau moeten erna worden gerepareerd. Het huidige emissiehandelssyteem is niet zaligmakend, maar zij die nu pleiten voor een CO2-belasting kunnen wel eens heel bedrogen uitkomen als we straks geen enkel Europees instrument hebben om CO2 een prijskaartje te geven. Laten we nu vooral gezamenlijk optrekken om het ambitieniveau van het Europees klimaatbeleid op te krikken; de keuze van welk instrument is daarbij van secundair belang.

Zie voor meer info over het ETS: http://groenlinks.nl/klimaat/ets

Bas Eickhout, Europarlementariër GroenLinks