Ex’tax, een economische ‘no-brainer’

Economen over het volledige politieke spectrum hebben het een no-brainer genoemd: Ex’tax, ofwel ‘Value Extracted Tax’. Dit concept stelt voor om de lasten op grondstoffen en consumptie te verhogen en die inkomsten te gebruiken om de lasten op arbeid te verlagen.

Belastingen sturen economie

We worden ons er steeds meer van bewust dat megatrends als werkloosheid, klimaatverandering, schaarste van grondstoffen en vergrijzing mogelijk een bedreiging vormen voor onze kwaliteit van leven en welvaart. Juist het belastingsysteem kan een belangrijke rol spelen in het adresseren van deze megatrends. Belastingen vormen namelijk een krachtig middel om de economie te sturen.

In ons huidige belastingstelsel wordt arbeid zwaar belast. In Europa komt meer dan de helft van de totale belastinginkomsten uit arbeid. Energie en transportbelastingen zijn goed voor 6% en lasten op grondstoffen vormen slechts 0,3% van de totale belastinginkomsten. Maar wat belast wordt vermijden we. Denk aan de belasting van 5 cent op plastic tasjes die de staat Washington in 2010 invoerde. Binnen een maand daalde het gebruik van 22,5 miljoen naar 3 miljoen tasjes.

Dure arbeid niet duurzaam

Arbeid in Nederland is duur. Het kost een werkgever bijna twee keer zoveel om iemand in dienst te nemen dan dat de werknemer aan netto-loon ontvangt. Als arbeid schaars zou zijn, zou dit een logische inrichting van het belastingstelsel zijn.  Echter Nederland kent bijna 700.000 werklozen. Grondstoffen, zoals water, CO2 en metalen daarentegen worden niet of nauwelijks belast. Deze prijssignalen zorgen er dus voor dat bijvoorbeeld het introduceren van duurzame producten en diensten een moeizame strijd is. Bovendien bemoeilijken hoge arbeidskosten reparatie, recycling, R&D en het gebruik van business modellen die nodig zijn voor het stimuleren van een circulaire economie.

Meer werkgelegenheid

De komende decennia is behoefte aan 600 miljoen extra banen. Uit vele onderzoeken blijkt dat een verhoging van de lasten op grondstoffen gecombineerd met een lastenverlaging op arbeid juist werkgelegenheid stimuleert. Bovendien maken lagere arbeidslasten het mogelijk beter gebruik te maken van de overvloed van menselijke talenten en capaciteiten. Diensten, educatie en innovatie kunnen gestimuleerd worden, bijvoorbeeld met meer handen aan het bed en persoonlijker onderwijs. Als grondstoffen hoger belast worden vormt dit een incentive om ze slimmer te gaan gebruiken, in een gesloten cyclus te brengen en zo de circulaire economie te stimuleren.

De vervuiler betaald

Internationale organisaties als de OECD, IMF en de Wereldbank, alsook de Europese Commissie en het Parlement zijn voorstander van Ex’tax. Megatrends kunnen niet aangepakt worden zonder het systeem drastisch te veranderen. Maar overheden wereldwijd worstelen met het internaliseren van externe kosten (de vervuiler betaald) , bijvoorbeeld voor CO2. Overheden zijn over het algemeen terughoudend in het aanpassen van regelgeving die bedrijven negatief kan beïnvloeden.

Echter vanuit het bedrijfsleven wordt er al enige tijd geanticipeerd op de invoer van het principe ‘de vervuiler betaald’. Overal ter wereld ontstaan initiatieven die CO2 beprijzen. Daarnaast blijkt uit gegevens van het CDP dat 29 multinationals waaronder Shell, BP, ExxonMobil, General Electric en Microsoft al rekenen met een interne fictieve CO2 prijs, anticiperend op toekomstige belasting van CO2. Deze bedrijven rekenen met prijzen tussen de $6 en $60 per ton CO2 en gebruiken deze onder andere bij het nemen van lange termijn beslissingen. Daarnaast heeft de Wereldbank recentelijk geïnventariseerd dat 40 nationale en 20 sub-nationale entiteiten een CO2-beprijzingsmechanisme hebben of van plan zijn dat te implementeren.

Belasten CO2-uitstoot startpunt

Het belasten van CO2 vormt slechts een onderdeel van Ex’tax, dat niet los gezien kan worden van het verlagen van lasten op arbeid. Desondanks kan het een startpunt vormen voor de implementatie ervan, en kunnen met de opbrengst de lasten op arbeid evenredig omlaag worden gebracht. Nu de gevolgen van de megatrends steeds duidelijker worden, wordt ook de noodzaak voor een visie als Ex’tax steeds duidelijker: een ‘no-brainer’.

Foto: Shutterstock.com