Economische ongelijkheid en klimaatverandering, een lekker stel

Twee van de meest besproken onderwerpen van dit moment: economische ongelijkheid en klimaatverandering. Beide onderwerpen hebben wereldwijd invloed op welvaart en welzijn, op economie en ecologie en op het ‘volhoudbaar’ laten zijn van de samenleving. Beide topics zijn ook grensoverschrijdend en laten de onderlinge afhankelijkheid tussen landen en werelddelen zien. Hoe verhouden deze twee begrippen zich tot elkaar?

Economische ongelijkheid tussen landen

Economische ongelijkheid kun je op verschillende manieren analyseren. In deze blogbijdrage wil ik kijken naar de economische ongelijkheid tussen landen. Welk land is het armst en welk land het rijkst? Ik gebruik het gemiddelde bruto binnenlands product (BBP) per inwoner om dit te beschrijven. Uit onderzoek van het IMF blijkt dat van de 15 armste landen ter wereld er 14 zich bevinden in Afrika en 1 in Azië (Afghanistan). In Afrika zijn de landen ten zuiden van de Sahara economisch gezien het armst. De top 5 bestaat uit Congo, Zimbabwe, Burundi, Liberia en Eritrea.

De rijkste landen daarentegen bevinden zich in Europa, Noord Amerika en in olieproducerende landen als Qatar, de Emiraten en Brunei.

De verschillen in rijkdom zijn enorm. In Qatar wordt het meeste verdiend, daar is het BBP per inwoner 105.091 dollar. Een Nederlander is goed voor gemiddeld 42.493 dollar aan bruto binnenlands product per jaar, in Liberia is dat echter 716 dollar en in Congo 394 dollar per jaar…

Meest kwetsbare landen voor klimaatverandering

OK, de armste en rijkste landen ter wereld zijn nu beschreven. Welke landen zijn nu het meest kwetsbaar voor klimaatverandering? Met name Afrika en Azië krijgen een disproportionele hoeveelheid aan klappen te verwerken, aldus het Planbureau voor de Leefomgeving. Zo bedreigt klimaatverandering de voedselproductie daar vanwege droogtes en overstromingen terwijl de bevolking er nog sterk toeneemt. Dit brengt de voedselzekerheid in gevaar. Oogsten zullen door een veranderend klimaat wereldwijd 15 tot 18% minder opbrengen, en in Afrika zal dat effect nog sterker zijn.

Mondiaal staan Tsjaad en Burundi nu, volgens de ND-gain index, genoteerd als de meest kwetsbare landen wanneer het om klimaatverandering gaat. Noorwegen, Nieuw Zeeland en Zweden zijn volgens de index het minst kwetsbaar.

Gezondheid en luchtkwaliteit

Een ander gevolg van het verbranden van fossiele brandstoffen is de invloed op de menselijke gezondheid. Terwijl het welvarende westen met succes investeert in schonere technologie ter verbetering van de lokale luchtkwaliteit, nemen de concentraties aerosols in het arme Afrika eerder toe dan af. Gevolg: een stijgend aantal astmapatiënten. Tegelijkertijd kampt het toch al warme Afrika als gevolg van het broeikaseffect ook met een groeiend aantal malaria-uitbraken. Massale ziekte drukt de economie. Zieken kunnen niet deelnemen aan de arbeidsmarkt en zij verhogen de gezondheidszorgkosten, wat nog eens verder ten koste gaat van de consumptie en de economische positie van deze landen.

Economische ongelijkheid en klimaatverandering, een lekker stel

Een lekker stel… cynisch gezien dan hè. Er is duidelijk een verband tussen kwetsbaarheid voor klimaatverandering en de economische positie van een land. De armste landen krijgen de meeste nadelige gevolgen voor de kiezen. Dat zal hun financiële positie verder verslechteren waardoor de economische ongelijkheid tussen landen wereldwijd verder toeneemt. En, oh hoe ironisch; de landen die verantwoordelijk zijn voor de grootste hoeveelheid aan uitstoot van broeikasgassen ervaren het minst de klimatologische gevolgen daarvan. Althans voorlopig, want geschat wordt dat klimaatverandering tientallen miljoenen mensen op drift laat slaan. In 2007 waren er 37,5 miljoen klimaatvluchtelingen en in 2050 zullen het er 150 miljoen zijn. Deze vluchtelingen gaan op zoek naar veilig en vruchtbaar gebied wat ze in ieder geval in Europa en Noord Amerika kunnen vinden.

VN Klimaatfonds

Tijdens de klimaattop in Kopenhagen in 2009 sprak de internationale gemeenschap af om een fonds op te zetten dat arme landen moet helpen bij klimaatprojecten. Via het klimaatfonds kunnen de rijkere landen hun klimaatgerelateerde investeringen bij kwetsbare landen terecht laten komen. De ene helft gaat naar zogenaamde adaptatieprojecten, zodat landen zich kunnen aanpassen aan klimaatverandering, zoals het aanleggen van betere dijken en watermangementsystemen. De andere helft gaat naar mitigatieprojecten om de CO2-uitstoot binnen de perken te houden; via projecten voor schoner vervoer en schone energie.

Het fonds moet vanaf 2020 jaarlijks gevuld zijn met 100 miljard dollar. Het Nederlandse kabinet heeft al een bijdrage van 125 miljoen dollar toegezegd en de VS uit monde van Barack Obama 3 miljard. De 125 miljoen dollar die Nederland heeft toegezegd van de benodigde 100 miljard dollar is zo’n 0,13 procent van het geheel. En dat terwijl Nederland verantwoordelijk is voor zo’n 1% van de wereldeconomie… De tot nu toe toegezegde 125 miljoen dollar van Nederland is dus een ongelijke bijdrage wanneer je naar verantwoordelijkheid en draagkracht kijkt.

Beter voorkomen dan genezen

Tja uiteindelijk geldt dat voor alles: beter voorkomen dan genezen. Beter nu starten met het fors reduceren van de uitstoot van broeikasgassen, bijvoorbeeld met behulp van een CO2-belasting, dan straks met de gebakken peren blijven zitten. Het tegengaan van economische ongelijkheid en het tegengaan van klimaatverandering gaan hand in hand. Dat vergt grote inspanning en moed van de politiek, het bedrijfsleven en van jij en ik.