Hoe ziet ons energiesysteem eruit in een postgroei samenleving?

Het energiesysteem in een postgroei samenleving zal sterk verschillen van het huidige systeem. We zijn nu nog voor het grootste deel van onze energievoorziening afhankelijk van fossiele brandstoffen die centraal in grote energiecentrales worden verbrand om elektriciteit of warmte te maken. In een postgroei samenleving zal de aandacht verschuiven naar bewustwording, besparing, verduurzaming, decentrale opwek, veerkracht en behoud van natuurlijke ecosystemen. In deze blogbijdrage beschrijf ik enkele kenmerken van een dergelijk energiesysteem.

Wat is een postgroei samenleving?

In de kern draait in een postgroei samenleving alles om kwalitatieve groei. De kwaliteit van het leven staat voorop. Denk aan een gezond en gelukkig leven voor mensen, maar ook voor het overige leven op aarde waarmee wij verbonden zijn. Groei van biodiversiteit, schoon water en schone lucht, onderwijs, zorg en persoonlijke groei zijn belangrijk. Consumptie- en bbp-groei zijn daarentegen veel minder belangrijk. Om te komen tot een postgroei samenleving hebben we een radicaal andere manier van sociaal en economisch denken nodig. Er is eerlijk milieu- en klimaatbeleid nodig, waaraan iedereen op rechtvaardige en democratische wijze mee kan doen. Hoe zo’n samenleving er in detail uit kan zien wordt onder andere beschreven in ons boek ‘Er is leven na de groei’. 

De basis van het postgroei energiesysteem

De basis van een postgroei energiesysteem is bewustwording van ons energieverbruik, minder verbruik en energie-efficiëntie. Alle energie die we niet verbruiken, hoeft ook niet meer opgewekt te worden. Het gaat in onze natuur zitten dat we opgewekte energie niet meer gaan verspillen en het alleen inzetten wanneer het écht nodig is. De uitvoering van energiebesparende technologieën in gebouwen, transport, landbouw en de industrie zorgen voor fors minder verbruik. Investeringen in onderzoek en ontwikkeling zullen gericht zijn op het verhogen van energiebewustwording en het verbeteren van energie-efficiëntie, hernieuwbare energietechnologieën, energieopslag én het verminderen van de impact hiervan op het milieu (zoals waterverbruik, biodiversiteit, klimaat, chemische verontreiniging van lucht en bodem). Daarnaast zal energieverbruik progressief belast worden, hoe meer energie wordt verbruikt, hoe hoger het belastingtarief. Zo’n progressieve milieubelasting op consumptie zal voor kleinverbruikers geen verschil maken, maar voor mensen en ondernemers die veel energie verbruiken wel. Hogere kosten voor grootverbruikers zal minder en duurzamer verbruik stimuleren.

Duurzame energiebronnen en decentrale productie

Een postgroei samenleving, levend binnen de draagkracht van de aarde, is sterk afhankelijk van hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-energie, windenergie, waterkracht, en geothermische energie. Deze bronnen zijn overvloedig en hebben een veel lagere milieu-impact dan fossiele brandstoffen. Belangrijk punt hierbij is opnieuw dat deze technologieën voor enkele onderdelen afhankelijk zijn van zeldzame aardmetalen die ecologisch en sociaal verantwoord moeten worden gewonnen en omgezet naar concrete producten.   

In plaats van grote, centrale energiecentrales, zal een postgroei samenleving de voorkeur geven aan decentrale coöperatieve energieproductie. Kleinschalige zonne- en windinstallaties aangevuld met opslag van elektriciteit en warmte-buffervaten kunnen gemeenschappen op dorps- op wijkniveau voorzien van energie. Dat vergroot de veerkracht en saamhorigheid en vermindert de afhankelijkheid van langeafstandstransport van energie. Bovendien stimuleert het ook de regionale economie in plaats van vaak minder democratische economieën elders op de wereld. 

Energie verbruiken wanneer het er is

Energie zal gebruikt worden op het moment dat dit het goedkoopst is, dus wanneer de wind waait of de zon volop schijnt. Daar zullen onze levens ook steeds meer op worden ingesteld en aangepast. Om de variabiliteit van hernieuwbare energiebronnen op te vangen, zal er aanzienlijke vooruitgang moeten worden geboekt in energieopslagtechnologieën, zoals geavanceerde batterijen en energieopslag in waterstof. Er gaan naast smart-homes ook smart wijken en steden ontstaan die de duurzaam opgewekte energie op een slimme manier kunnen verdelen. Essentieel hier ook weer is dat de zeldzame aardmetalen die nodig zijn voor die opslag verantwoord en circulair zullen worden gewonnen en hergebruikt.

Naast energetische ook culturele transformatie

Het is nog belangrijk op te merken dat de overgang naar een postgroei energiesysteem niet zonder uitdagingen is. Ook politieke, culturele en sociale veranderingen zijn nodig om dit te realiseren. Het verminderen van de afhankelijkheid van groei als drijvende kracht achter economische systemen en het bevorderen van een meer duurzame levensstijl zijn belangrijke pijlers zijn van een postgroei samenleving. En dat is niet zomaar even ‘geregeld’. Het is doorslaggevend dat mensen zich bewust zijn van de noodzaak van duurzaam energiegebruik en milieubehoud. Educatie en bewustwording zijn dan ook een integraal onderdeel van de transformatie naar een volhoudbaar energiesysteem binnen een postgroei samenleving.

Wilt u als overheid of bedrijf raad over wat een postgroei samenleving gaat betekenen voor uw situatie? Neem dan contact op met de deskundigen van Postgroei Nederland.

Foto: Climate Visuals / Jessica Reeder