Veel gestelde vragen over het invoeren van een prijs op CO2

Hoe zijn de verschillen tussen CO2-prijzen uit de literatuur te interpreteren?

CO2-prijzen uit de literatuur zijn, zeker als ze in de verre toekomst liggen, om twee redenen lastig te interpreteren. Allereerst is het in veel gevallen niet duidelijk welke aanvullende aannames (alle aannames naast de aanname over de emissiereductiedoelstelling) ten grondslag liggen aan de in de literatuur gevonden waardes. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan aannames over het luchtbeleid, het energiebeleid en het gedrag van mensen, zoals eten van vlees, voorkeur voor schone brandstoffen en minder gebruik van de auto. En dat terwijl deze aannames van grote invloed kunnen zijn op de CO2-prijs.

Ten tweede zijn CO2-prijzen voor 2050 in scenario’s met grote (> 50 procent ) CO2-reducties erg onzeker. Om grote CO2-afname te bewerkstelligen zullen steeds meer maatregelen genomen moeten worden. Dit zullen meer en meer maatregelen zijn waarvan de kosten en de mogelijke kostendaling op termijn nu nog slecht bekend zijn. Dat zorgt voor een toenemende onzekerheidsmarge in de schattingen van de toekomstige CO2-prijs.

Waarom is een stijging van de CO2-prijs normaal?

Dat CO2-prijzen over de tijd exponentieel stijgen is niet onlogisch. Vanuit de gedachte dat een regio een bepaald CO2-budget heeft voor de rest van deze eeuw, maakt het namelijk niet zoveel uit op welk tijdstip een regio CO2 reduceert.Echter als je vroeg begint met reduceren raakt het budget minder snel op. Laat beginnen met reductie vraagt om snelle en grote verminderingen, die combinatie is over het algemeen duur. Het tempo van de prijsstijging moet gelijk zijn aan het rendement dat kan worden behaald in een economie. Stel dat dat rendement 4 procent is en dat de CO2-prijs met 7 procent per jaar stijgt. Door CO2-rechten aan te kopen kan een investeerder dan een rendement van 7 procent per jaar behalen en dat terwijl een investering in de economie als geheel slechts 4 procent oplevert. Als investeerders dat inderdaad doen, dan zal de huidige vraag naar CO2-rechten toenemen, waardoor de CO2-prijs stijgt en het rendement erop daalt. Dit proces gaat door net zolang totdat de stijging van de CO2-prijs gelijk is aan 4procent.

Wat is de invloed van de economie op CO2-prijzen?

Hoewel op lange termijn onzeker is hoe de economische groei zich ontwikkelt, is de impact van die groei op de CO2-prijzen vooral op de korte termijn voelbaar. Op de middellange en lange termijn heeft economische groei een veel kleinere impact dan op de korte termijn. De belangrijkste reden hiervoor is substitutie: als een bepaalde fossiele brandstof sterk in prijs stijgt, ontstaat een prikkel om naar alternatieven op zoek te gaan. Een recent voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van schaliegas en -olie in de Verenigde Staten. De hoge olieprijzen na de financiële crisis van 2008 maakten het rendabel om schalieolie en -gas tot ontwikkeling te brengen. Nu de kostprijs van schalieolie is gedaald van boven de 100 dollar per vat naar ongeveer 60 dollar per vat, is veel schalie-olie ook rendabel bij lagere olieprijzen. De huidige olieprijzen van 30-40 dollar per vat zetten de productie van schalie-olie evenwel onder druk. Het einde van deze ontwikkeling is nog niet in zicht. In de toekomst zijn het vooral de ontwikkeling van teerzanden en de conversie van kolen naar olie of gas, al dan niet in combinatie met CO2-opslag, die een toekomstige prijsstijging van fossiele brandstoffen kunnen beperken.

Ook met betrekking tot de CO2-prijs geldt dat op de lange termijn de economische groei hierop slechts een beperkt effect heeft. Economische groei vergroot weliswaar de reductie-opgave, maar allerlei aanpassingsmechanismen in de economie beperken de stijging van de CO2-prijs. Een van de belangrijkste mechanismen is het naar achteren verschuiven van de emissiereductie zonder daarbij het klimaatdoel los te laten. Hierdoor is het op korte termijn niet nodig allerlei dure maatregelen te nemen. Dit naar achteren verschuiven van de benodigde emissiereductie is tot op zekere hoogte mogelijk, omdat het voor het behalen van een bepaalde temperatuurdoelstelling niet uitmaakt wanneer de emissiereductie plaatsvindt, zolang deze maar plaatsvindt. Bij de mogelijkheid om emissiereductie naar achteren te verschuiven past wel de kanttekening dat dit fysiek nog mogelijk moet zijn. Als de klimaatdoelstelling zodanig bindend is dat de emissies zo snel mogelijk moeten dalen, dan vervalt de mogelijkheid om de emissiereductie naar achteren te verschuiven en zal economische groei wel degelijk leiden tot hogere CO2-prijzen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij emissiereducties van meer dan 80 procent in 2050.

Geeft een CO2-prijs voldoende prikkel voor een energietransitie op de lange termijn?

Hoewel tot 2030 de noodzaak om koolstofarme technologieën grootschalig in te zetten nog relatief beperkt is, moeten wetgeving en instituties al wel klaar zijn en moet voldoende leerervaring zijn opgedaan om na 2030 tot grootschalige invoering te kunnen overgaan. De innovatie in en de toepassing van nieuwe CO2-arme technologie zullen tot 2030 niet alleen op basis van de CO2-prijs tijdig op gang komen. Daarvoor is de CO2-prijs te laag. Additioneel nationaal of internationaal overheidsbeleid is nodig om deze technologieën rond 2030 in te kunnen zetten, zeker in WLO-scenario Hoog en scenario’s met verdergaand klimaatbeleid.

Is de CO2-prijs een maat voor de gemiddelde kosten van CO2-reductie over een bepaalde periode?

Nee. De marginale kosten om de uitstoot van CO2 te verminderen bepaalt de CO2-prijs. Dat betekent dat de CO2-prijs staat voor de duurste gebruikte technologie. De gemiddelde kosten om CO2 te verminderen is per tCO2 lager dan de CO2 prijs. PBL& ECN (2012) kwam op een gemiddelde van ongeveer 70 euro/tCO2 bij een CO2-reductie van 80 procent in Nederland, terwijl schattingen voor een CO2-prijs voor dat soort scenario’s beginnen rond de 200 euro per tCO2.

Met dank aan: Planbureau voor de Leefomgeving