Wat is mycelium en welke rol speelt het in de biobased economy?

In de biobased economy gaat het over een economie die draait op biomassa (feitelijk alles wat groeit, zoals blad, hout en algen) als grondstof. Nu zitten we in een ‘fossile based’ economie waar heel veel producten van fossiele grondstoffen als kolen en olie worden gemaakt. Denk aan plastics, energie, bouwmaterialen en chemicaliën. Bij het gebruik van fossiele grondstoffen komt veel CO2 vrij. Olie en kolen zijn namelijk ontstaan uit biomassa. Dit is in een tijdsbestek van miljoenen jaren omgevormd tot fossiele materialen. Feitelijk is dit dus een enorme opslag van CO2. Die halen we nu uit de bodem en maken we op. De CO2 die daarbij vrijkomt gaat weer de lucht in. Dat verstoort de atmosfeer met klimaatverandering als gevolg.

Bij biobased zijn plantaardige grondstoffen de basis. Denk dan aan reststromen van de agrarische sector, maar ook aan bermmaaisel, hout en algen. De planten die voor de groei CO2 opnemen, worden direct gebruikt om materialen van te maken. In de biobased economy laten we de CO2 die gedurende honderden miljoenen jaren -in fossiele vorm- is vastgelegd in de aarde gewoon zitten. We gebruiken biomassa die boven de aarde groeit, direct om allerlei materialen van te maken. Denk daarbij aan plastics van suiker of afval uit de aardappelindustrie, bouwmateriaal uit bermgras, algen voor biodiesel of natuurlijke harsen voor lijm.

Een interview met Vincent van Rijsewijk die bij de stichting MOED betrokken is als biobased economy expert:

Wat wil regio Midden-Brabant met dit thema?

De transitie naar de biobased economy is een belangrijk onderdeel van de hele energietransitie. Bij de Midden-Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij voor Energie en Duurzaamheid (MOED) wordt daar dagelijks aan gewerkt. Sinds een dik jaar is biobased een belangrijk thema geworden bij MOED. Er is een brede verkenning uitgevoerd naar biobased kansen en mogelijkheden voor Midden-Brabantse gemeenten en bedrijfsleven. Daar zijn verschillende kansen geïdentificeerd. Eén daarvan is het gebruik van mycelium. MOED heeft de rol gepakt om via een ‘mycelium meet up’ de ontwikkelingen in beeld te brengen en partijen met elkaar te verbinden. Daardoor ontstaat een netwerk van bedrijven, personen en overheden die gezamenlijk optrekken en daardoor de versnelling geven in ontwikkelingen. MOED heeft de rol en verantwoordelijkheid gepakt om het thema biobased in Midden-Brabant op de kaart te zetten én ervoor te zorgen dat we van praten naar doen zijn gegaan.

En wat ben jij er zelf mee aan het doen?

Ikzelf ben al zo’n tien jaar actief in de biobased economy. Eerst door zelf plantenpotten te ontwikkelen van een reststroom van zetmeel. Later door ook biobased projecten op te zetten en te begeleiden. Dat doe ik inmiddels landelijk. Binnen MOED behartig ik het thema biobased door ideeën uit de praktijk aan te dragen, deze te filteren en ervoor te zorgen dat er aansprekende biobased projecten van de grond komen.

Wat is mycelium en welke rol speelt het in biobased economy?

Mycelium zijn de draden van schimmels. Als je een paddenstoel boven de grond ziet staan, zit er onder de grond een enorm netwerk van draden, ook wel hyfen genoemd. Nu is ontdekt dat deze draden werken als een soort lijmstof. Je kunt ze laten groeien in zaagmeel of resten van stro. Als je dat in een mal doet, groeit er binnen een paar weken een vorm uit die heel stevig is. Als je deze vorm vervolgens laat drogen of verhit (zodat alle schimmels dood zijn), blijft er een prachtig materiaal over, bijvoorbeeld in de vorm van een plaat. Nu is uit onderzoek gebleken dat deze myceliumproducten hele mooie eigenschappen hebben. Ze zijn licht van gewicht, heel sterk, ademen, nauwelijks brandbaar, 100% natuurlijk én ze zijn -na gebruik- volledig composteerbaar. Je kunt er dus bijvoorbeeld prima isolatiemateriaal van maken.

Aangezien er miljoenen soorten schimmels zijn, met ieder weer eigen eigenschappen, zijn er dus ook heel erg veel mogelijkheden voor materialen. Op deze manier kun je in de toekomst enorm veel producten die nu gemaakt zijn van fossiele grondstoffen vervangen door deze biobased mycelium variant. Er zijn al proeven geweest voor bouwmaterialen, verpakkingsmaterialen en designproducten. Maar bijvoorbeeld ook voor textiel en leer. Dit zijn normaal gesproken producten met een hoge CO2 footprint. Door deze te vervangen door materiaal van mycelium wordt er veel milieuwinst behaald.

Wat doen we er in Midden-Brabant al mee?

In Midden Brabant staat deze ontwikkeling nog echt in de kinderschoenen. Er wordt links en rechts wat geëxperimenteerd. Binnen Avans Hogeschool is er een mycelium lectoraat waar veel kennis zit. De kunst is nu om van dit prachtig natuurlijke proces en materiaal goede winstgevende businesscases te maken. Daar werken we met MOED en vele anderen aan. Tijdens de meet up die MOED op 6 juni heeft georganiseerd hebben een aantal partijen elkaar al gevonden en komen er concrete projecten van de grond. Daarmee is hopelijk het begin gemaakt voor een nieuwe kansrijke biobased industrie in Midden Brabant.

Tijdens de Dutch Design Week (van 20 tot 28 oktober) in Eindhoven werd op de ‘Biobased bouwen stand’ van Avans Hogeschool getoond worden wat Mycelium is en hoe het toegepast kan worden.

Foto’s: Avans Hogeschool en Vincent van Rijsewijk, dit artikel werd ook gepubliceerd op de website van stichting MOED