In de afgelopen eeuw zien we een toename van de temperatuur en de concentratie van CO2. De centrale vraag hierbij is wat oorzaak en wat gevolg is: stuurt de temperatuur de CO2-concentratie of andersom? De temperatuur en de CO2-concentratie reageren op elkaar. Als één van de twee door een externe oorzaak verandert, dan volgt de ander. De recente opwarming is echter het gevolg van de toegenomen CO2-concentratie, en niet andersom.
Relatie CO2 en temperatuur
Bij de huidige opwarming van de aarde neemt de CO2-concentratie toe door verbranding van fossiele brandstoffen zoals aardgas, olie en steenkool. Hierdoor stijgt de wereldgemiddelde temperatuur. De meetreeks van het kooldioxidegehalte in de atmosfeer laat zien dat de concentratie van circa 415 parts per million (ppm) anno 2021 beduidend hoger is dan de pieken tijdens de interglacialen (minder dan 310 ppm). De CO2-concentratie in de atmosfeer is in geen 800.000 jaar zo hoog geweest als nu.
Uit onderzoek blijkt dat de toename van CO2, ongeveer 35% sinds het pre-industriële tijdperk, hoofdzakelijk het gevolg is van de verbranding van olie, gas en kolen en ontbossing. Dit heeft, voornamelijk sinds halverwege de vorige eeuw, geleid tot een toename van de wereldgemiddelde temperatuur.
Stijging temperatuur
Bij een verdubbeling van de CO2-concentratie stijgt de wereldgemiddelde temperatuur na tientallen jaren tussen de 2 en 4,5 graden Celsius. Dit blijkt zowel uit waarnemingen als uit klimaatmodellen. Een groot deel van deze temperatuurstijging wordt veroorzaakt door feedbacks. Dit zijn processen die de temperatuurstijging versterken of dempen. De belangrijkste feedbacks zijn een toename in de concentratie van waterdamp, aërosolen en veranderingen in de wolkenbedekking. Als we de feedbacks buiten beschouwing laten, zou bij een verdubbeling van de hoeveelheid CO2 de wereldgemiddelde temperatuur aan het aardoppervlak uiteindelijk met 1 graad Celsius stijgen.
Extra stijging
De temperatuurstijging door het versterkte broeikaseffect van CO2 (en andere broeikasgassen) kan op de langere termijn de oorzaak zijn van een extra stijging van de CO2-concentratie. Bijvoorbeeld doordat het broeikasgas methaan vrijkomt uit de bodem omdat de permafrost ontdooit. Dit veroorzaakt dan extra opwarming. Daarnaast zorgt de verzuring ten gevolge van de opname van CO2 in de oceanen ervoor dat deze oceanen in de toekomst waarschijnlijk steeds minder CO2-emissies opnemen. Er blijft dus meer van de uitstoot door menselijke activiteiten in de atmosfeer achter.
Ga terug naar veelgestelde vragen over klimaatverandering >
