Klimaatbeleid en het nemen van de juiste maatregelen tijdens de coronacrisis

De verspreiding van besmettelijke ziekten die ademhalingsproblemen veroorzaken. Enorme schade aan de economie omdat bijvoorbeeld de bevoorrading van goederen niet meer kan plaatsvinden. Maar ook tientallen miljoenen mensen op drift en de uitsterving van honderdduizenden plant- en diersoorten. Gigantische schade aan vastgoed, landbouw en infrastructuur vanwege extreme droogte, orkanen, hittegolven en overstromingen. Voordat de coronacrisis startte veroorzaakte de opwarming van de aarde al ongelooflijk veel schade en menselijk leed. Laten we met de aanpak van de klimaatcrisis doorgaan, ook tijdens deze coronacrisis, zodat ons verdere ellende zo veel mogelijk bespaard blijft.

Hoe ontstaat door de mens veroorzaakte klimaatverandering

De zon verwarmt onze aarde en de aarde straalt die warmte normaal gesproken weer uit. Maar broeikasgassen houden de warmte vast. Sinds 1750 is de concentratie van het broeikasgas CO2 in de atmosfeer met zo’n veertig procent toegenomen. Deze toename is veroorzaakt door het op grote schaal verbranden van fossiele brandstoffen zoals steenkool, aardolie en aardgas. Een ander broeikasgas is methaan. Methaan komt voornamelijk vrij bij de veeteelt. Koeien, schapen en geiten produceren methaan bij het verteren van voedsel. De hoeveelheid methaan in de atmosfeer is sinds 1750 meer dan verdubbeld (150 procent). Door die stijging van broeikasgassen als CO2 en methaan wordt de warmte op aarde beter vastgehouden. We noemen we dit gevolg ook wel ‘het versterkte broeikaseffect’.

De opwarming van de aarde, veroorzaakt door menselijk toedoen, zorgt voor een veranderend klimaat. Heftiger orkanen, droogteperiodes en hittegolven met bijvoorbeeld reusachtige bosbranden als gevolg. Een stijgende zeespiegel en overstromingen door kolossale regenbuien laten mensen vluchten van huis en haard op zoek naar hoger gelegen en vruchtbare gebieden om te overleven. De wereldvluchtelingenorganisatie UNHCR waarschuwt al vele jaren voor de ernstige gevolgen van veranderende klimaatsystemen voor mensen in kwetsbare gebieden.

Opwarming van de aarde en volksgezondheid

Nu onze planeet blijft opwarmen breiden ook de gebieden waar ziekten en de omgeving waar microben en ziektes zich kunnen vermenigvuldigen uit. Muggen, teken, de eikenprocessierups en andere insecten krijgen een steeds groter en noordelijker leefgebied vanwege de opwarming van de aarde. Door het warmere weer krijgen deze insecten een langer broedseizoen en kunnen virussen die ze bij zich dragen zich sneller ontwikkelen.

In sommige delen van de wereld is de terugkeer van malaria direct gerelateerd aan stijgende temperaturen en extreme regenval. En dit geldt ook voor steeds meer gevallen van de West Nijl ziekte, Dengue en meer recent het Zika virus. Wetenschappers waarschuwen ons al jaren dat tropische ziektes, extreem weer en de gevolgen hiervan voor onze voedselvoorziening een steeds grotere bedreiging vormen voor de menselijke gezondheid.

Corona en klimaatverandering

Het ontstaan van het coronavirus is niet te linken aan de opwarming van de aarde. Wel zijn er onderzoeken gaande of al afgerond die de verspreiding van het virus in samenhang met de luchtkwaliteit meten. De hypothese is: hoe smeriger de lucht, hoe slechter de kwaliteit van longen van mensen, hoe besmettelijker ze zijn voor het coronavirus. In het vervuilde noorden van Italië sterft ongeveer twaalf procent van de mensen die met het coronavirus besmet zijn geraakt. Terwijl in de rest van dat land ongeveer 4,5 procent door toedoen van het virus bezwijkt. De luchtvervuiling in Noord-Italië speelt daar een rol bij, aldus het onderzoek. Harvard University stelt het nog wat zekerder: Vervuilde lucht, zoals die in Amerikaanse steden, vergroot de kans om te sterven aan het nieuwe coronavirus. Ook in de provincie Brabant wordt gepleit voor onderzoek naar de relatie tussen de slechte provinciale luchtkwaliteit en corona. 

Vuile lucht wordt voor het grootste deel veroorzaakt door verkeer, landbouwemissies, houtstook, scheepvaart en industrie. Minder verkeer, een schonere landbouw, energievoorziening en industrie draagt dan dus bij aan minder vuile lucht, maar ook direct aan minder uitstoot van broeikasgassen. Hier raken volksgezondheid en klimaatbeleid elkaar opnieuw.

Welk beleid en maatregelen?

De oplossingen voor het halen van klimaatdoelen zijn eenvoudig en worden al jaren door de wetenschap en internationale instellingen voorgesteld: Blijf het verbranden van fossiele brandstoffen zo veel mogelijk ontmoedigen en ga voor een duurzame landbouw. Deze maatregelen dragen direct bij aan betere volksgezondheid.

Belast CO2

Het ontmoedigen van fossiele brandstoffen kan door middel van een belasting op de uitstoot van CO2-uitstoot. Het veroorzaken van een ton CO2-uitstoot veroorzaakt voor ongeveer €700,- aan maatschappelijke schade. Toch kost het mogen veroorzaken van een ton CO2 via het Europese emissiehandelsysteem nu slechts zo’n €20,- per ton CO2.  Om klimaatdoelen te halen is in het jaar 2020 een prijs van minimaal €60,- per ton nodig om de economie naar fossielvrij en duurzaam te dirigeren. Nederland zou, eventueel samen met enkele andere Europese landen, de uitstoot van CO2 hoger kunnen belasten, zoals ook voorgesteld door de Regering. Het geld dat met behulp van een CO2-belasting opgehaald wordt, kan terug gegeven worden aan de burger of geherinvesteerd worden in innovaties voor een duurzame samenleving.  

Blijf energiebesparing stimuleren

Alle energie die op voorhand wordt bespaard, hoeft ook niet meer opgewekt te worden. Bedrijven en instellingen zijn verplicht om alle energiebesparende maatregelen te nemen die ze binnen 5 jaar kunnen terugverdienen. Help bedrijven en instellingen om aan die verplichting te voldoen. Het levert ze geld en minder uitstoot van broeikasgassen op. Klimaatplein voerde een onderzoek uit naar hoe ondernemers zijn te stimuleren om te besparen en duurzaam op te wekken. Er werd ze inzicht geboden in de eigen CO2-voetafdruk en de daaraan gerelateerde kosten. Vervolgens ontvingen ze advies om die voetafdruk te verkleinen. Dat leverde goede resultaten op. Met behulp van de subsidiewijzer op Klimaatplein worden ondernemers ook gewezen op alle financiële voordelen die er  zijn om duurzaam ondernemerschap te stimuleren.

Laat de goede voorbeelden zien

Vanuit de maatschappij zelf zijn al honderden initiatieven ontstaan om klimaatdoelen te halen. Kijk bijvoorbeeld naar het 50-puntenplan van Stichting Urgenda. Daarnaast zijn al zoveel bedrijven en instellingen bezig met goed en toekomstbestendig ondernemen. Zij nemen al jaren maatschappelijke verantwoordelijkheid omdat het loont. Het loont in extra opdrachten, in kostenbesparingen, in blije medewerkers en in een volhoudbare toekomst. Gewoon omdat het kan.

Deze blog schrijf ik niet om al het leed dat de coronacrisis veroorzaak te bagatelliseren. Ik schrijf hem omdat de coronacrisis nu heel actueel en zichtbaar is en veel leed veroorzaakt. Maar ondertussen speelt zich, dankzij de opwarming van de aarde, een veel groter drama af. Misschien nog niet zo zichtbaar en direct confronterend als de coronacrisis, maar de gevolgen van de klimaatcrisis zijn vele malen groter en pijnlijker. Tenzij we er wat tegen willen blijven doen.

Foto: Nieuwe generatie helpt elkaar met beklimmen berg