Vijf dingen die ondernemers kunnen leren van lokale duurzame initiatieven

Kent u de leus ‘climate change is system change’? Een analyse in een notendop die aangeeft dat we, om de aarde leefbaar te houden, het systeem moeten veranderen. Maar wat is ‘het systeem’? En moeten we dat dan veranderen naar een circulaire economie, de donuteconomie, of de betekeniseconomie? Van deze vragen zijn al diverse analyses gemaakt en er zijn beleidsvoorstellen voor gedaan. Maar wat leeft er nu al in de praktijk? Hoe geven lokale duurzame initiatieven hier reeds invulling aan en wat kunnen ondernemers daarvan leren?

Er zijn nu al talloze initiatiefnemers die een duurzame lokale economie dagelijks in de praktijk brengen. Ze wachten niet op maatregelen, ze gaan gewoon aan de slag. In het onderzoek ‘Ontgroei in de Praktijk – lokale initiatieven in Haarlem’ is een inventarisatie gemaakt van ontgroei- (of degrowth) initiatieven met een beschrijving van hoe die initiatieven functioneren, welk lokaal beleid ze kan helpen en wat hun bijdrage is aan systeemverandering. Het volledige onderzoek is hier te lezen. Maar bij deze alvast vijf lessen van ontgroei-initiatieven ter inspiratie voor duurzame ondernemers die willen aanhaken of opschalen.

Zoek de samenwerking in je stad of regio

In Haarlem alleen al zijn er 84 ontgroei-initiatieven, zoals impact ondernemers, vrijwilligersgroepen, energiecoöperaties of stadslandbouwinitiatieven. Ze komen voor in allerlei domeinen, zoals wonen, voedsel, groen, circulariteit, energie, mobiliteit, horeca en kleding. Haarlem is hierin niet uniek. Dus ga op zoek naar de duurzame initiatieven in je eigen stad of regio en zoek de samenwerking op. Door bij elkaar in te kopen, kennis te delen en netwerken te organiseren kan de impact enorm worden vergroot. Kleine organisaties hebben niet altijd de capaciteit om te investeren in het opbouwen van een (offline of online) netwerk. Ondersteuning door een lokale overheid of groter bedrijf is waardevol.

Verander klanten in deelnemers 

Eén aspect van ontgroei-initiatieven is dat ze op een democratische en rechtvaardige manier georganiseerd zijn. Dit is een oplopende schaal waarbij afnemers steeds meer betrokken worden. Het begint met het informeren over de bedrijfsvoering en een volgende stap is om hen mee te laten beslissen. Zo houden sommige stadslandbouwinitiatieven een jaarlijkse ledenvergadering over welke gewassen er geteeld gaan worden. Ook worden veel deelnemers actief als vrijwilliger. Nog een stap verder is om de zeggenschap te verankeren door als rechtsvorm te kiezen voor een vereniging of coöperatie.

Besteed je winst aan je doelstelling

Bij ontgroei-initiatieven staat de missie of doelstelling die ze geformuleerd hebben centraal. De primaire doelstelling is niet om financiële winst te maken, maar om maatschappelijke en duurzame impact te realiseren. Bij veel initiatieven komt de winst niet ten goede aan een aandeelhouder of eigenaar, maar wordt deze gebruikt om het initiatief te versterken of om een goed doel met dezelfde missie te ondersteunen.

Vergroot je impact door te streven naar minder

Ontgroei-initiatieven volgen wat betreft consumptie een andere logica dan gangbare bedrijven. Consumenten worden niet aangemoedigd om zoveel mogelijk te kopen, maar om te ruilen, te repareren en te delen. Wanneer ze een aankoop doen, worden ze aangemoedigd om iets te kopen dat duurzaam is gemaakt en dat lang meegaat. Bij het productieproces wordt afvalmateriaal gebruikt en als grondstof weer ingezet, of wordt de omgeving door de productie verrijkt in plaats van uitgeput. Een belangrijke vraag is dus: wat is de maatschappelijke waarde van een product of dienst en welke milieu-impact staat daar tegenover? Kunnen de duurzaamheidsdoelen dichterbij komen door in te zetten op minder productie en verkoop? (En bijvoorbeeld op betere kwaliteit en reparatie.)

Laat duurzame en sociale doelen samengaan

Jongeren die zich lekkerder in hun vel voelen door samen op het land groente te verbouwen. Mensen met afstand tot de arbeidsmarkt die onmisbare krachten zijn in een circulaire onderneming. De vergadering van de energiecoöperatie  die de hele buurt bij elkaar brengt. Er zijn heel veel voorbeelden van hoe duurzame en sociale doelen elkaar kunnen versterken. Dat dit in de praktijk zo vaak samengaat, heeft wellicht te maken met een holistische visie van de initiatiefnemers, die aandacht hebben voor zowel mens als planeet en dit in hun initiatief terug laten komen.

Door: Janneke Barten – jannekebarten(at)hotmail.com
Foto’s: Mooizooi circulaire onderneming Haarlem

Eerder verscheen op het Klimaatplein dit overzicht van voorbeelden, voorstellen en ideeën op nationaal en sectoraal niveau om door middel van ontgroeien een samenleving binnen ecologische en sociale grenzen te laten gedijen.