Wat zijn de wereldwijde gevolgen van klimaatverandering?

Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd heeft klimaatverandering gevolgen voor de natuur. Ruim 95% van waargenomen veranderingen in gedrag en vóórkomen van planten en dieren in allerlei gebieden van de wereld zijn consistent met de verwachte reacties op klimaatverandering. Het rapport van werkgroep II van het IPCC (IPCC, 2007) heeft de waargenomen gevolgen op een rijtje gezet. De waargenomen gevolgen worden hieronder in twee categorieën, weergegeven.

Effecten op natuurlijke systemen

De door mensen veroorzaakte opwarming heeft wereldwijd in de afgelopen drie decennia een waarneembaar effect op veel fysische en biologische systemen veroorzaakt. Regionale klimaatveranderingen, in het bijzonder temperatuurveranderingen, beïnvloeden veel natuurlijke systemen:

• De natuur laat consistente reacties zien op de opwarming, onder meer de verplaatsing van flora en fauna naar hoger gelegen gebieden en richting de polen. De reacties van vegetatie op het noordelijk halfrond zijn op te maken uit goed gedocumenteerde veranderingen in de timing van groeifases, de zogenaamde fenologische veranderingen. Deze veranderingen zijn in het bijzonder vervroeging van de lente, migratie en verlenging van het groeiseizoen. Veranderingen in verspreiding van bepaalde soorten, waaronder het lokaal verdwijnen van enkele soorten en veranderingen in samenstelling van ecosystemen in de laatste decennia, worden toegeschreven aan klimaatverandering.
• Er zijn verplaatsingen waargenomen van verspreidingsgebieden van algen, plankton en vissen in oceanen op hoge breedtegraden richting de polen. Plankton heeft zich bijvoorbeeld in vier decennia ongeveer 10 breedtegraden (ca. 1000 km) richting de polen verplaatst.
• Oceanen worden zuurder en verliezen zuurstof. Tot 2011 heeft de oceaan ongeveer 30 procent van de hoeveelheid CO2 opgenomen die sinds de industriële revolutie in de atmosfeer terecht is gekomen. Hierdoor is de zuurgraad van de oceanen met 26 procent toegenomen. Dit heeft zowel positieve maar vooral negatieve effecten op ecosystemen, met name daar waar organismen kalkskeletjes maken (die oplossen in zuur), zoals bij koralen. Tegelijkertijd daalt het zuurstofgehalte van de oceaan, op sommige plaatsen zelfs dramatisch. Verwacht wordt dat oceaanverzuring en de vermindering van de hoeveelheid zuurstof de komende eeuw zullen doorgaan en dat dit vis en zoogdierpopulaties zal schaden.
• De opwarming van meren en rivieren beïnvloedt dichtheid zowel als productiviteit van een soort, samenstelling van ecosystemen, fenologie en verspreiding, evenals migratie van zoetwater soorten.

Effecten op menselijke systemen

Effecten van regionale temperatuurstijgingen op sommige beheerde en menselijke systemen beginnen duidelijk te worden. De effecten op menselijke systemen zijn moeilijker te onderscheiden dan die op natuurlijke systemen, door aanpassingen en door niet-klimatologische factoren. Een goed voorbeeld is de landbouwsector. De economische effecten van verandering van fysieke opbrengsten hangen mede af van marktprijsontwikkelingen. Die staan zelf weer onder invloed van de gevolgen van klimaatverandering buiten Nederland en van de wereldmarkt. Belangrijk is de constatering dat de landbouw, behalve van natuurlijke omstandigheden (m.n. klimaat, bodemgesteldheid, plagen), ook sterk afhankelijk is van de keuzen die de ondernemer zelf maakt (bijv. gewas- en raskeuze, managementbeslissingen) en van landbouweconomische aspecten (kosten, prijs, subsidies, wereldhandel). Het gemeenschappelijk Europees landbouwbeleid en nationale ontwikkelingen (ruimtelijke ordening, water-, natuur- en milieubeleid) zijn bijvoorbeeld mede bepalend voor de uiteindelijke omvang van de economische effecten voor de sector.

• De opwarming van recente jaren heeft, vergeleken met andere factoren, maar een beperkte invloed op landbouw en bosbouw. In grote delen op het noordelijk halfrond is voor deze sectoren echter wel een fenologische verandering te zien. Dit heeft op hogere breedtegraden geleid tot beperkte aanpassingen in gewasbeheer, zoals het vroeger in het voorjaar aanplanten. Tevens heeft de verlenging van het groeiseizoen in vele regio’s bijgedragen aan een waargenomen toename in bosproductiviteit. Warmere en drogere condities zijn daarentegen deels verantwoordelijk voor afgenomen bosproductiviteit en toegenomen bosbranden in Noord-Amerika en het Middellandse zeegebied. Zowel landbouw als bosbouw heeft zich kwetsbaar getoond voor recente trends in hittegolven, droogtes en overstromingen.
• De toename in extreem hoge temperaturen wordt in verband gebracht met hogere sterftecijfers in Europa en Azië, hoewel er weinig onderzoek is gedaan naar het verband tussen waargenomen gezondheidseffecten en opwarming. Er zijn sterke aanwijzingen voor veranderingen in de verspreiding van sommige menselijke (en dierlijke) ziektedragers in delen van Europa en Afrika. Tevens begint de seizoensproductie van pollen op midden en hoge breedtegraden op het noordelijk halfrond vroeger en de productie neemt toe. Er zijn voorbeelden van aanpassing aan waargenomen en verwachte klimaatverandering, maar dit gebeurt op beperkte schaal.

Tabel: Door IPCC verzamelde gegevens over gevolgen voor de mens. Alleen gegevens over huidige waargenomen veranderingen zijn hier overgenomen.
Bron: IPCC, TS (2007).

Terug naar veelgestelde vragen over klimaatverandering >

Start hier met CO2-uitstoot verminderen